Η συζήτηση γύρω από το Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων της FIFA έχει επικεντρωθεί κυρίως στην πίεση που ασκείται στους παίκτες λόγω του φορτωμένου προγράμματος, στο πόσο σοβαρά θα το πάρουν οι ευρωπαϊκοί σύλλογοι μετά από μια δύσκολη σεζόν, καθώς και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η FIFA για την προσέλκυση χορηγών και συνεργατών μετάδοσης. Λιγότερο έχει συζητηθεί στα mainstream μέσα ενημέρωσης το τι σημαίνει αυτό για τις ομάδες εκτός Ευρώπης και Νότιας Αμερικής.
Θεωρούμε αυτονόητο ότι το Παγκόσμιο Κύπελλο (ανδρών και γυναικών) περιλαμβάνει εθνικές ομάδες από όλο τον κόσμο. Το 2026, μάλιστα, περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες θα προέρχονται από εκτός Ευρώπης και Νότιας Αμερικής. Ωστόσο, το ποδοσφαιρικό κλαμπ είναι διαφορετικό. Υπάρχει σχεδόν καμία ευκαιρία για συλλόγους από διαφορετικές ηπείρους να αναμετρηθούν σε ανταγωνιστικά τουρνουά.
Ορισμένοι βλέπουν αυτή την επexpanded Club World Cup ως μια καθαρή προσπάθεια χρημάτων και επιρροής από τη FIFA και τον πρόεδρό της, Τζιάνι Ινφαντίνο, αλλά μία από τις παρενέργειες της επέκτασης σε 32 ομάδες είναι ότι οι σύλλογοι από όλο τον κόσμο θα αποκτήσουν την ευκαιρία να παρουσιαστούν με τρόπο που δεν φαντάζονταν ποτέ.
«Για εμάς είναι πολύ απλό», λέει ο Θλόπι Μοτσεπέ, πρόεδρος της Μάμελοντι Σάνταουνς από την Νότια Αφρική, ενός από τους τέσσερις αφρικανικούς συλλόγους που έχουν προκριθεί. «Το μότο του συλλόγου μας είναι ‘ο ουρανός είναι το όριο’. Δεν έχουμε ένα ζώο ή μια μπάλα ποδοσφαίρου στο έμβλημά μας — έχουμε ένα χέρι που δείχνει προς τον ουρανό, γιατί πιστεύουμε ότι ο ουρανός είναι το όριο. Ως αφρικανικός σύλλογος που ιδρύθηκε στις παραγκουπόλεις της Νότιας Αφρικής κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ, θέλουμε να εμπνεύσουμε τους ανθρώπους και να τους δείξουμε ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει όριο σε όσα θέλουν να πετύχουν και ότι δεν πρέπει ποτέ να αφήνουν το μέρος από το οποίο προέρχονται να καθορίζει το που πηγαίνουν και τι μπορούν να πετύχουν».
Η Μάμελοντι Σάνταουνς μπορεί να είναι ένας από τους ισχυρούς συλλόγους της Αφρικής, αλλά τα ετήσια έσοδά της είναι 38 εκατομμύρια δολάρια και θα αναμετρηθεί στη φάση των ομίλων με τη Μπορούσια Ντόρτμουντ, η οποία κερδίζει 13 φορές περισσότερα. Σε κάποιο σημείο, μπορεί να αντιμετωπίσουν τη Ρεάλ Μαδρίτης, η οποία έχει έσοδα 25 φορές υψηλότερα. Δεν χρειάζεται να είσαι ιδιοφυΐα για να καταλάβεις ότι περισσότερα έσοδα σημαίνουν μεγαλύτερο προϋπολογισμό για μισθούς, που με τη σειρά του σημαίνει ισχυρότερες ομάδες.
Ο Μοτσεπέ δεν έχει ψευδαισθήσεις, αλλά η ομάδα του δεν πρόκειται να παραδοθεί εύκολα. «Είμαστε εκεί για να ανταγωνιστούμε, αλλά και για να δείξουμε τι σημαίνει η αφρικανική αριστεία», λέει. «Αν επιστρέψουμε και οι άνθρωποι πουν ‘Βαου, θυμάστε την ομάδα από τη Νότια Αφρική; Θυμάστε τον τρόπο που έπαιξαν;’ Αυτό είναι συναρπαστικό για μένα. Αυτό θα ήταν επιτυχία».
Υπάρχει η αθλητική πλευρά, να συγκρίνεις τον εαυτό σου με ομάδες από την άλλη πλευρά του πλανήτη, τις οποίες συνήθως βλέπεις μόνο σε δύο διαστάσεις στην οθόνη. Υπάρχει η πλευρά της έκθεσης, με ανθρώπους από όλο τον κόσμο να βλέπουν τη Μάμελοντι Σάνταουνς και τις διάσημες (στην Αφρική) βραζιλιάνικες φανέλες τους. Και, φυσικά, υπάρχει και το καθαρά οικονομικό στοιχείο: η FIFA θα καταβάλει 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε χρηματικά έπαθλα στις 32 ομάδες.
Αυτά δεν θα βασιστούν μόνο στην απόδοση. Περισσότεροι από τους μισούς πόρους θα διανεμηθούν μέσω ενός «τέλους συμμετοχής», το οποίο εγγυάται στις ευρωπαϊκές ομάδες μέχρι 38,19 εκατομμύρια δολάρια, ενώ οι αφρικανικοί σύλλογοι όπως οι Σάνταουνς θα πάρουν 9,55 εκατομμύρια. Το υπόλοιπο εξαρτάται από την απόδοσή τους στο τουρνουά, αλλά αν προκριθούν από τον όμιλο τους — είναι με τους Μπορούσια Ντόρτμουντ, την Ουλσάν Χιουντάι της Νότιας Κορέας και την Φλουμινένσε της Βραζιλίας — και, ας πούμε, χάσουν στη φάση των 16, μπορούν να ελπίζουν ότι θα επιστρέψουν με περισσότερα από 20 εκατομμύρια δολάρια. Αυτό είναι περισσότερο από το μισό των ετήσιων εσόδων τους, που ήδη είναι από τα υψηλότερα στην Αφρική.
Και, πράγματι, αυτό έχει υπάρξει μία από τις ανησυχίες. Οι σύλλογοι που προκρίνονται στο Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων μπορεί να είναι μικροί σε σύγκριση με τους Ρεάλ Μαδρίτης ή Μπάγερν, αλλά είναι υπερσύλλογοι που κυριαρχούν στην περιοχή τους. Η κατανομή αυτού του τεράστιου χρηματικού ποσού μπορεί να αυξήσει την ανταγωνιστική ανισορροπία στην περιοχή τους.
«Δεν μπορώ να μιλήσω εκ μέρους όλων των αφρικανικών ομάδων, αλλά αυτό δεν έχει πραγματικά υπάρξει η αφήγηση στη χώρα μας, ότι τώρα θα πάρουμε όλα αυτά τα χρήματα και θα γίνουμε ακόμη πλουσιότεροι και πιο κυρίαρχοι», λέει ο Μοτσεπέ. «Είναι σίγουρα ένα σημαντικό ποσό χρημάτων για εμάς. Χρήματα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να αλλάξουμε την κοινότητά μας, την ακαδημία μας, την υποδομή μας… δεν έχουμε το δικό μας γήπεδο, για παράδειγμα».
«Αλλά νομίζω ότι αξίζει επίσης να αναφέρουμε ότι στην Αφρική έχουμε μια φιλοσοφία που ονομάζεται Ουμπούντου», προσθέτει. «Σημαίνει ‘Είμαι, γιατί είσαι’. Είναι μια φιλοσοφία ενότητας. Όλοι είναι συνδεδεμένοι στην αφρικανική κοινότητα. Το βλέπουμε ως μια υπέροχη ευκαιρία να βελτιώσουμε το ποδόσφαιρο στη Νότια Αφρική, να προκαλέσουμε άλλες ομάδες να γίνουν καλύτερες, να διασφαλίσουμε ότι το μέλλον μας είναι καλύτερο από το παρελθόν μας».
Πώς μοιάζει ένα καλύτερο μέλλον; Η Αφρική παράγει, ενδεχομένως, περισσότερους ποδοσφαιρικούς ταλαντούχους από οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου, με πιθανή εξαίρεση την Ευρώπη και τη Νότια Αμερική. Συνήθως, οι περισσότεροι από αυτούς τους ταλαντούχους παίκτες φεύγουν από την ήπειρο μόλις μπορούν, συνήθως μετά τα 18 τους χρόνια, και κυρίως για την Ευρώπη, όπου οι μισθοί, ακόμη και σε μικρότερες κατηγορίες, είναι σημαντικά υψηλότεροι.
Μπορεί το αφρικανικό ποδόσφαιρο να αναπτυχθεί σε σημείο που να διατηρεί τα κορυφαία αστέρια του ή τουλάχιστον να τα κρατά μέχρι τα 21 ή 22 τους χρόνια, ώστε να μπορούν να αποφέρουν μεταγραφικά έσοδα, αντί να τα χάνουν σχεδόν χωρίς τίποτα στα 18; Ο Μοτσεπέ είναι ρεαλιστής.
«Πάντα λέω [στους νέους παίκτες] ότι θέλουμε να τους δούμε να πηγαίνουν στο εξωτερικό, θέλουμε να τους δούμε να παίζουν στις κορυφαίες λίγκες για να μας κάνουν περήφανους», λέει. «Αισθανόμαστε έτσι και για παίκτες που δεν είναι Νοτιοαφρικανοί. Το να βλέπεις τον Μοχάμεντ Σαλάχ να έχει τη σεζόν που έχει με κάνει περήφανο και ενθουσιασμένο. Είναι από την ίδια ήπειρο με εμένα και ανταγωνίζεται για το βραβείο Μπαλόν ντ’Όρ».
Αλλά λέει ότι, ειδικά σε χώρες γνωστές για την εξαγωγή των καλύτερων ταλαντούχων της Αφρικής — όπως η Νιγηρία, η Γκάνα και η Σενεγάλη — η επένδυση στις ακαδημίες είναι ακόμα πολύτιμη για την ανάπτυξη του παιχνιδιού.
«Οι παίκτες που είναι λίγο κάτω από το κορυφαίο επίπεδο, ίσως να μείνουν και να αναπτύξουν τη λίγκα και να δημιουργήσουν πιο διασκεδαστικό ποδόσφαιρο, ένα καλύτερο προϊόν», λέει. «Σκέφτομαι την Ισπανία. Εξάγουν πολλούς κορυφαίους παίκτες, αλλά συνεχίζουν να έχουν μια κορυφαία λίγκα και μια βαθιά δεξαμενή ταλέντου».
«Έτσι, ίσως δεν πρέπει να αγωνιζόμαστε απαραίτητα για να κρατήσουμε τους ταλαντούχους παίκτες που είναι αρκετά καλοί για να φύγουν, αλλά να έχουμε την αυτοπεποίθηση ότι έχουμε τόση βάθος ταλέντου. Γιατί έχουμε. Η Αφρική έχει τόσα πολλά, απλώς χρειαζόμαστε τις κατάλληλες υποδομές για να τους εξοπλίσουμε».
Μέχρι αυτό το σημείο, φαίνεται ότι ο Μοτσεπέ μιλάει όχι μόνο για την ομάδα του, αλλά και για την Αλ Άχλι της Αιγύπτου, την Ουιντάντ Α.Σ. του Μαρόκου και την Εσπεράντ της Τυνησίας, τους άλλους συμμετέχοντες στο Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων της Αφρικής. Και αυτοί αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις: Μεγάλα ψάρια στην μικρή λίμνη πόρων της Αφρικής που βουτάνε στον ωκεανό για να αντιμετωπίσουν τις ευρωπαϊκές φάλαινες. Ελπίζουν επίσης ότι αυτό το τουρνουά μπορεί να προσφέρει τα θεμέλια για κάτι που θα διαρκέσει.
